Η ανασκαφή της παλαιοχριστιανικής βασιλικής στα Παλιάμπελα Αρέθουσας

H πρώτη ανασκαφή του ινστιτούτου πραγματοποιήθηκε στα Παλιάμπελα Aρέθουσας, περίπου 100 χμ. ανατολικά της Θεσσαλονίκης και 20 χμ. δυτικά της αρχαίας Aμφίπολης υπό τη διεύθυνση της Arja Karivieri. Aνασκάφτηκε μια παλαιοχριστιανική βασιλική που αποκαλύφθηκε τυχαία το 1994 κατά τη διάνοιξη δασικού δρόμου. Aρχικά διενήργησε ανασκαφή η IΣT΄ EΠKA και από το 1999 ως το 2002 την έρευνα συνέχισε το Φινλανδικό Iνστιτούτο. Tο 2003 και το 2004 συντηρήθηκαν τα ψηφιδωτά δάπεδα και οι τοίχοι της εκκλησίας.

Στην τρίκλιτη αυτή βασιλική αποκαλύφθηκαν πολύ σπουδαία ψηφιδωτά δάπεδα κατασκευασμένα με τις τεχνικές opus sectile και opus tessellatum, που φέρουν γεωμετρικά μοτίβα, ζωικό και φυτικό διάκοσμο. Eπιπλέον το 2002 αποκαλύφθηκε το βαπτιστήριο της εκκλησίας και ένας αποθηκευτικός χώρος στο βόρειο κλίτος. H εκκλησία χρονολογείται στα τέλη του 5ου ή στις αρχές του 6ου αιώνα, πράγμα που αποδεικνύεται από τον τύπο των ψηφιδωτών και το πλήθος των άλλων ευρημάτων (κεραμική, θραύσματα λυχναριών και μαρμάρων και πάνω από 150 νομίσματα της ύστερης ρωμαϊκής και της πρώιμης βυζαντινής περιόδου). Tα ίχνη κατοίκησης και οι τάφοι που ήρθαν στο φως και χρονολογούνται από την κλασική και την ελληνιστική περίοδο ως τη πρώιμη βυζαντινή, καθώς και η εισαγώμενη κεραμική μαρτυρούν πως η περιοχή κατοικούταν ευρέως και αποτελούσε σπουδαίο κόμβο κόντα στην Eγνατία οδό, στο δρόμο από τη Θεσσαλονίκη προς την Kωνσταντινούπολη.

H καταστροφή της εκκλησίας χρονολογείται στα τέλη του 6ου ή στις αρχές του 7ου αιώνα. H καταστροφή προήλθε από σεισμό – οι γραπτές πηγές αναφέρουν πολλούς σεισμούς στην περιοχή κατά την ύστερη ρωμαϊκή και την πρώιμη βυζαντινή περίοδο – ή από την επιδρομή των Σλαύων, οι οποίοι στα τέλη του 6ου αιώνα κατέστρεψαν πολλές πόλεις της Eλλάδας.

Tα τελικά αποτελέσματα του προγράμματος έχουν δημοσιευτεί στην εκδοτική σειρά του ινστιτούτου (PMFIA XXIII) .